Ağız, çok değişik işlevleri olan, o oranda duyarlı, yararlı ve önemli bir organımızdır. Beslenme, yeme, içme ve tat alma ağız yoluyla olur. Düşündüklerimizi ağız yoluyla sözcüklere dökeriz; iltifatlar, sevgi sözcükleri, şiirler, şarkılar hatta hakaretler ve küfürler de ağızdan çıkar. Ayrıca öpme ve öpüşme gibi sevgi ifadesinin en güzel yolları da ağzın bir işlevidir. Ağız içerisi ve ağız içerisinin hastalıkları ise, üç tıp dalının etki ve yetki alanında, dolayısıyla biraz da ortada kalmış bir konudur.

Deri hastalıkları uzmanları, kulak, burun, boğaz (KBB) uzmanları ve diş hekimleri önceliği bırakmak istemeyiz ve bir iki denemede başarılı olamayınca da diğer dal uzmanına göndererek sorundan kurtuluruz. Önemli olan hangi dalın hangi alanda, hangi noktaya kadar ehliyeti, sorumluluğu ve deneyimi olduğunu bilerek en baştan; ''Bunu bir ... uzmanı daha iyi anlar.'', diyebilmektir. Dişleri tamamen, biş etlerini de kısmen diş hekimlerine teslim ve emanet ettikten sonra, boğazın girişi ve bademcikler de KBB uzmanlarına havele edilirse; yanak, damak, dil gibi ufak tefek arta kalanla da biz deri hastalıkları uzmanları yetinebiliriz. Kaldı ki diş etlerinde ve boğazın arka kısımlarındaki bir belirti de, bir deri hastalığının belirtisi olabilir (frengi de dahil).

Ağzın çeşitli hastalıklarını en iyi tanıyan tıp dalı olan deri hastalıkları uzmanlığı, ne hikmetse en son başvuru adresidir. Bundan sonra ağız hastalıklarında ilk başvuru adrsi bir deri hastalıkları uzmanı olmalıdır. Ağız içerisinde en çok görülen hastalık belirtileri ''ağız yaraları'' diye adlandırabileceğimiz doku kaybıyla süren grup ve ağızda beyaz - beyazımsı lekeler ve kabartılar yapan gruptur. Bunların dışında da başka renklerin hakim olduğu, daha az sayıda oluşum tipi ve ağız içi kitleleri daha az oranda görülebilir.

Ağız içerisindeki kitleler, öncelikle tümörleri akla getirir. ''Epulis'' adı verilen tümör en sık görülenlerdendir, fakat iyi huylu bir tümördür ve kolay tedavi edilir. İrice kitleler ve bazen beraberinde derin yaralar şeklinde görülen ve hızlı ilerleyen bir ağız içi kanseri vardır. Özellikle çok sigara içmenin kolaylaştırıcı olduğu bu kanserde erken tanı yaşam kurtarıcı olabilir. Koyu renk siyahımsı kabartılarda ilk akla gelen basit kanamalar olmalı, fakat ''Melanom'' adı verilen habis tümörün de benzer görünümle ağız içinde bulunabileceği unutulmamalıdır. Bir de, az tanınan, az görülen fakat %95 ağız içi kanserine dönüşen kırmızı, bazen kabartılı lekeler vardır (Eritroplazi). Erken tanı hayat kurtarır.

Ağız içerisinde beyaz leke şeklinde görülen birçok hastalık vardır ve birbirleriyle karışma olasılıkları da çok fazladır. İyi bir deri hastalıkları uzmanı, bunları ayırabilirse de; bazen biyopsi alarak, tanının mikroskobik olarak da doğrulanması gerekebilir. Ağız içi beyazlıkları arasında en iyi tanınanı ''Pamukçuk'' adı verilen mantar hastalığıdır. Beyaz, peynirimsi veya süt kesiği gibi parçacıklar halinde ve yapışık olarak, tüm ağız içinde bulunabilirler ve silmeyle, biraz zorlansa da, çıkabilirler. Maya mantarları (kandida) ile oluşan hastalık; genellikle direnci küçük kimselerde, bebekler, yaşlılar, kanser tedavisi veya benzeri tedaviler görenlerde sık görülür. Günümüzde çok iyi etkili ilaçlar olduğu için; tedavi, çok sorunlu değildir. Bir diğer beyaz belirti türü, sertçe ve alt dokulara yapışık, net sınırlı ve porselen beyazı olan ve silmeyle de çıkmayan leke veya kabartılardır.

''Lökoplazi'' adı verilen bu hastalığın, %10 - 15 oranında ağız içi kanserine dönme olasılığı vardır ve çok sigara içilmesi bu olasılığı arttırır ve gelişim sürecini hızlandırır. Nedenleri arasında en çok görülenler olarak; iyi oturmamış protezlerin veya ağız sağlığı bozuk kimselerdeki seyrek dişlerin, diş etlerine yaptığı sürekli zedelenme, tütün çiğneme, sürekli olarak çok sıcak yeme ve içme sayılabilir.

Erken tanı ve önlem alınması, kanser gelişimini önler. En az tanınan ve aksine sıkça görülen, beyaz lekeli bir hastalık da; 'Liken planus'' adını verdiğimiz hastalıktır. ''Liken planus''; dilde, yanaklarda, damak ve dudaklarda beyaz, ağımsı, ağacımsı görüntüler yapar, bazen yanma ve sızlama da eklenebilir. Bu hastalık; bazen, önce sözünü ettiğimiz, ''lökoplazi'' adlı hastalığa dönüşebilir, sigara içimi ve zedelenmeler, bu dönüşümü hızlandırır.Kesin nedeni belli olmayan hastalıkta, ruhsal etkenlerin ve bazı ilaçların etkisi olabileceği düşünülmektedir.

Bazı başka deri hastalıklarının da, benzer ağız içi belirtileri olabilmektedir ve karışma olasılığı fazladır. Birkaç gün gibi kısa bir zaman içinde ortaya çıkan; yuvarlak veya oval, yumuşakça beyazlıklar da, ''Frengi''nin deri belirtileri olabilir ve bu dönem frengi çok bulaşıcıdır, özellikle öpüşmeyle de bulaşabilir. Bunlar, bir süre sonra üzerleri sıyrılarak yara halini alabilirler.

Ağız Yaraları

Ağız yaraları, ağız içerisinde derin veya yüzeysel doku kaybına neden olan çoğu ağrılı ve sızılı belirtilerdir ve hepsinin de ciddi hastalıkların belirtileri olarak dikkate alınmaları gerekir. Ağız içerisindeki derin yaralar özellikle ağız içi kanserlerini düşündürmelidir. Genellikle daha önceden varolan kırmızı veya beyaz belirtiler üzerinden çıkarlar ve hızla yayılırlar.

Erken tanı ve cerrahi çıkarma kesin sonuç verebilir. Çok sık olmamak üzere tüberküloz, frengi, bazı özel mantar hastalıkları gibi mikrobik hastalıklar da böyle derin yaralara neden olabilirler. Ayrıca çok seyrek görülen özel hastalıklar vardır. Daha sık görülen ve çok karışan grup yüzeysel yaralardır.

''Aft'' bunların en sık görüleni olup, ''ağız yarası'' sözcüğünün en çok kullanıldığı hastalıktır. Etrafı kırmızı, ortası sarımsı yara şeklinde olup, aniden ortaya çıkar ve 8 - 10 günde geçerler. Ağrılı olan hastalık, birden fazla sayıda ve sık yineleyerek seyrettiğinde çok rahatsız edici olabilir. Ayrıca çok sık yineleyen aftlar ''Behçet Hastalığının'' da belirtisi olabilir. Frenginin ağız içi belirtileri yara halini aldığında aftlara çok benzer sıyrıklar yapabilir ve çok yanıltırlar. Basit yanıklar, ağız içerisinde kabarcıklar ve sonra sıyrıklar yaparlar ve pek çok hastalığı da taklit ederler.

Bazı ilaçlara bağlı olarak, duyarlı kişilerde yanık gibi birden ortaya çıkan ve şiddetli ağrılı olan reaksiyonlar görülebilir. Bunların şiddetli şekilleri bazen yaşamsal tehlikelere neden olabilse de genellikle kendiliğinden 15 - 20 gün içerisinde geçme eğilimindedir.

Benzer şekilde yanığımsı yaralarla başlayan ve iyileşme eğilimi göstermeden sürekli yayılarak ilerleyen ''Pemfigus'' adlı hastalık bu grubun en önemli üyesidir. Aynı zamanda deride de benzer yaralarla süren hastalık, sürekli ağrılı, akıntılı ağız nedeniyle hastanın beslenmesini, sıvı alımını bozar ve çok ciddi yaşamsal tehlikelere sebep olabilir. Göz korkutan bütün bu hastalıklarda, bir deri hastalıkları uzmanının erken tanı ve tedavisi hayatı yeniden yaşanabilir hale getirecektir.

http://www.turkderm.org.tr/menu/70/agiz-hastaliklari-ve-yaralari